Eerste 7 Utrechtse hitteplannen opgesteld waaronder ‘onze’ gemeente Bunschoten
Wat zijn de geleerde lessen en hoe ziet het vervolg eruit?
Een lokaal hitteplan is een nadere uitwerking van het Nationaal Hitteplan. Het streven van de provincie Utrecht is dat elke Utrechtse gemeente een lokaal hitteplan heeft. In 2022 hebben 7 gemeenten een hitteplan 1.0 opgezet waaronder ‘onze’ platform gemeente Bunschoten. In de ‘Evaluatie Utrechtse Hitteplannen’ staan de leerpunten verzameld. Een lokaal hitteplan kan vooral duidelijkheid creëren welke partijen op de korte termijn in actie moeten komen ten tijde van hitte. Uitdaging is dat het hitteplan zowel met gezondheid als met ruimtelijke ordening te maken heeft, dus binnen verschillende gemeentelijke domeinen valt.
Noodzaak hitteplannen steeds groter
Door klimaatverandering wordt het steeds warmer in Nederland. Tijdens perioden van langdurige hitte heeft een groot deel van de mensen last van hittestress. Hittestress leidt in sommige gevallen zelfs tot sterfte. Door vergrijzing en doordat ouderen langer zelfstandig wonen, wordt het gevaar van hitte alleen maar groter. Daarom is het belangrijk dat mensen zich bewuster worden van hitte en dat zij weten wat zij moeten doen tijdens hete periodes. Een hitteplan geeft handvatten aan organisaties die te maken hebben met kwetsbare doelgroepen.
Afspraken met lokale (zorg)partijen
In het lokaal hitteplan maakt de gemeente met de GGD en lokale partijen afspraken over verantwoordelijkheden en maatregelen bij perioden van hitte. In de meeste gevallen gaat het over communicatie naar medewerkers en bewoners over gedrag in tijden van hitte. In een hitteplan staan zowel de acties tijdens perioden van hitte, als de acties ter voorbereiding. In 2022 is de totstandkoming van zeven gemeentelijke hitteplannen geëvalueerd met o.a. de betrokken gemeenten en de GGD-regio Utrecht.
Aandacht voor scope en belang
Dat een hitteplan vooral bedoeld is als communicatieplan gericht op bewustwording, en de urgentie hiervan, was niet meteen duidelijk bij de betrokkenen aan deze hitteplannen. Daarom wordt aangeraden vooraf nog meer tijd te besteden aan de scope en het belang van het gemeentelijke hitteplan en aan de rol van de betrokkenen. De deelnemende gemeenten vonden het lastig om een ambtelijk trekker te vinden voor het hitteplan en het bijbehorende proces.
Verbinding tussen sociaal en fysiek domein
Het hitteplan is een verbindende factor tussen thema’s zoals gezondheid, eenzaamheid (bij ouderen) en de fysieke leefomgeving. De meeste gemeenten kozen er uiteindelijk voor om het plan onder de portefeuille Gezondheid te laten vallen. Afstemming met de portefeuilles Ruimtelijke Ordening/ Klimaatadaptatie is daarbij gewenst. Binnen de gemeenten hebben de medewerkers van het sociaal domein vaak goed zicht op de kwetsbare doelgroepen. Tijdens de evaluatie werd herhaaldelijk de relatie tussen hitte en de openbare ruimte en gebouwen (het fysieke domein) gelegd. Zo kwam de bekendheid met en bereikbaarheid van koele plekken, zoals openbare gebouwen of parken, meerdere keren ter sprake. Ook de beschikbaarheid van drinkwatertappunten en de noodzaak van vergroening en verkoeling van de openbare ruimte werd benoemd. Daarnaast werd opgemerkt dat verschillende scholen en zorginstellingen gehuisvest zijn in panden die te sterk opwarmen. Dit toont het verband tussen het fysieke domein en het sociale domein en de noodzaak van afstemming en samenwerking en afstemming in beleid, realisatie en acties. Uiteindelijk is het hitteplan maar één onderdeel van een breed ‘gemeentelijk hitteactieplan’ dat ook over fysieke maatregelen in de openbare ruimte en binnen en buiten gebouwen zou moeten gaan.
Vervolg hitteplannen
Na het opstellen van het hitteplan willen de gemeenten verder aan de slag. Bijvoorbeeld door overzichtelijk te maken welke hittecommunicatiemiddelen er al beschikbaar zijn, of te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn voor het plaatsen van watertappunten. Belangrijk aandachtspunt: in Nederland ziet men hitte nog steeds niet als een bedreiging voor de volksgezondheid. Dit wordt gecompliceerd doordat de effecten grotendeels sluipend en slecht zichtbaar zijn. Uit de evaluatie bleek dat gemeenten behoefte hebben aan meer duiding en hulp om het verhaal over hitte intern, extern en bestuurlijk goed te vertellen. De provincie blijft gemeenten ook in de toekomst ondersteunen, in samenwerking met de DPRA-werkregio’s.
Download hier de Evaluatie Utrechtse Hitteplannen
Alle 26 gemeenten een eigen hitteplan
Het streven van de provincie Utrecht is dat alle 26 Utrechtse gemeenten zo snel mogelijk een eigen hitteplan hebben. Als provincie hebben we daarom ingezet op kennis delen en financiële ondersteuning bieden voor het nemen van maatregelen. De ervaringen van de eerste 7 gemeenten worden meegenomen bij het opstellen van hitteplannen voor de andere gemeenten. Op dit moment hebben de gemeenten Houten, Montfoort, Nieuwegein, Bunschoten, Vijfheerenlanden, IJsselstein, De Ronde Venen en Utrecht een lokaal hitteplan vastgesteld.
De Evaluatie Utrechtse Hitteplannen werd opgesteld door adviesbureaus TAUW en Arcadis, in opdracht van de provincie Utrecht en medegefinancierd d oor LIFE-IP Klimaatadaptatie.
